Gerek kara üzerinde, gerek uçan gerekse deniz içerisindeki hayvanlardan hangilerinin etini yemek haramdır, hangileri helaldir ve hangileri mekruhtur. Fıkıh kitaplarından derlemeler...

Ehli eşeğin eti ve sütü mekruhtur (tahrimen). Yabani eşeğin eti ve sütü helâldir. Musannif ehlî eşek için haram dememiştir. Çünkü İmam-ı Malik (r.a)’ın hilafı vardır. İmam-ı Azam indinde atın eti de sütü de mekruhtur. İmâm-ı Ebu Yusuf ve Muhammed’e göre ise helaldir. Bazıları keraheti tenzihiye ile mekruhtur dediler. Devenin sidiği haramdır.[1] Hanefi mezhebine göre; müfta bih kavle göre at eti yemek tenzihen mekruhtur.[2]

            Başkasına saldırıp azı dişleriyle parçalayan hayvanlar; kurt, kaplan, aslan, pars, tilki, sırtlan, ayı, sansar, maymun, çakal, fenek, samur, sincap, gelincik, arap tavşanı, fil, domuz, köpek ve kedinin yenilmesi haramdır. Domuzun her  şeyi necistir. Arap tavşanı denilen hayvan ile sırtlan eimme-i selase’ye göre yenilebilir. Zürafa Şafiilere göre haram, Hanefi, Maliki ve Hanbelilere göre  helâldir. Yılan, fare, kertenkele, kaplumbağa (ister karada yaşayan ister suda yaşayan olsun) gibi hayvanları ve kendisinde kan olmayan arı, karasinek,  sivrisinek, pire, bit, kene ve diğer bütün böcek ve kurtçukları yemek haramdır. Şafi ve Malikilere göre tilki, samur, sincap, fenek ve kirpinin yenilmesi helâl olur. Pençesiyle avlanan yırtıcı kuşlar; doğan, şahin, kartal, tavşancıl, atmaca, akbaba, kuzgun, çaylak ve alaca kargayı yemek de haramdır. Ziraat kargasını yemek ise helâldir. Çavuş kuşunu yemek mekruhtur. Yarasa da ihtilâf vardır. Şafii ve Hanbelilere göre çavuşkuşu, kırlangıç, baykuş, yarasa ve saksağanı yemek haramdır. Şafiilere göre papağan ve tavus kuşunu yemek de helâl değildir.[3] Gurerulefkâr isimli kitapta “Biz Hanefilere göre kırlangıç ve baykuş yenilir. Çavuşkuşu ve göçka kuşunu  yemek mekruhtur. Yarasada ihtilâf  vardır. Üveyik, saksağan, leylek, ve angıt kuşunu yemek her ne kadar fil asıl helal ise de, insanlar bunları yiyenlere afet isabet eder diye bildiklerinden kaçınmak uygun olur. Yemek mustehap değildir”[4] Saksağan, kumru, bülbül, keklik kuşlarının etleri esasen helâl olduğu halde, bunların etlerini yiyenlere  bir afet isabet edeceğine dair insanlar arasında bir kanaat hasıl olduğundan bunları yemek güzel görülmemiştir.[5] 

Biz Hanefilere göre suda yaşayan hayvanlardan sadece balık helâl olup diğerleri haramdır. Tafi denilen suda kendi kendine ölüp karnı yukarı gelen balık yenmez. Şafiilere göre suda yaşayanlar tafi dahil yenir.[6] Malikiler de suda yaşayanların tamamı yenilir dedi ve hiçbir şey istisna etmedi. Çekirge dört mezhebe göre de yenilir.[7] 

            Celâle denilen devamlı necaset yiyen hayvanı yemek, sütünü içmek ve bu haliyle satmak ve hibe etmek mekruhtur. Eğer devamlı necaset yemez, bazen necaset bazen de temiz yiyecek yerde eti ve sütü kokmazsa mekruh olmaz. Eğer yediği sırf necaset olursa; Tavuk üç gün, koyun dört gün, deve ve sığır hayvanı yirmi gün haps olunur, muhtar olan budur. İmâm-ı Serahsi “Hepsi için bir zaman takdir olunmaz kerih koku zail oluncaya kadar hapis olunur”[8] dedi. Celâle deve olursa kırk gün, sığır olursa yirmi gün, koyun olursa on gün, tavuk olursa üç gün ve serçe olursa bir gün haps olunup öyle kesilir.[9]  Zahirurrivaye de celâlenin hapsi için takdir olunmuş bir zaman yoktur.[10] Fukaha “Mahalle tavuğunu hapsetmeden yemekte beis yoktur, çünkü bu sadece necaset yemez temiz yiyeceklerde yer, kesilince eti kokmaz. Üç gün hapsedilip sonra kesileceği hususunda ki rivayet şart olarak değil de iyice temiz olsun içindir.”[11] dedi. Domuz, köpek ve eşek sütüyle büyüyen oğlak ve kuzu da celâle hükmündedir.[12] Bir hayvana şarap içirilip hemen kesilse eti yenir lakin mekruh olur.[13] 

F. Akyıldız

incemeseleler.com